Tijdens de decennia onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog vinden ingrijpende veranderingen plaats. Het geloof in de vooruitgang is grenzeloos. De spectaculaire technische en wetenschappelijke vooruitgang en de economische bloei effenen geleidelijk het pad voor de consumptiemaatschappij.

Deze dynamiek brengt een ware wedergeboorte van de moderne architectuur op gang. De innovaties van de architecten uit het interbellum, die tot dan tot de kring van de avant-garde beperkt zijn gebleven, brengen een gedaantewisseling van de stad teweeg.

Opening van de Delhaize-supermarkt aan de Eskadronstraat in Etterbeek, 29 september 1960 (Delhaize Groep Archief).
 
  Sluiten

Na de Eerste Wereldoorlog doet het modernisme zijn intrede in Europa. Het is een militante beweging: ze gelooft dat het menselijke geluk slechts via de rationalisatie van de gebouwen mogelijk is en ze staat een functionele architectuur van beton, staal en glas voor met een bijzonder sobere esthetiek.

In België krijgt de modernistische beweging pas aan het einde van de jaren 1930 vaste voet aan de grond. Na de Tweede Wereldoorlog wordt een belangrijke vernieuwing doorgevoerd: de louter functionalistische voorschriften moeten wijken voor een streven naar versoepeling en vermenselijking. Er ontstaan diverse nieuwe stromingen die op zoek gaan naar een architectuur op mensenmaat.

Auguste Vermeylenstraat 58-60, Evere, architect Gaston Brunfaut, 1957.
 
  Sluiten

De beton- en staalstructuren gebruikt in het interbellum, worden na WOII geperfectioneerd. Ze bieden transparante alternatieven voor het traditionele bouwsysteem, waarin volle, massieve buitenmuren zowel dragers als bekleding zijn.

Vroegere showroom van Fiat, Gentse Steenweg 294, Sint-Jans-Molenbeek, architect Jean-Pierre Van Den Houte, 1962.
 
  Sluiten

De uitgesproken belangstelling voor de vooruitgang van wetenschap en techniek gaat gepaard met een al even grote geestdrift voor nieuwe bouwtechnieken. De structuur van de gebouwen wordt niet langer door bepleistering of door een bekleding verhuld maar laat zich trots zien. Prefabricage en de rationalisering van de constructie worden het credo van veel architecten.

Fallonstadion, Struykbekenweg, Sint-Lambrechts-Woluwe, maatschappij Isobelec, ca. 1960 (reclamebrochure van de maatschappij).
 
  Sluiten

Het is een periode van optimisme, en dit kleurt ook de architectuur. Letterlijk: de primaire kleuren – blauw, rood en geel – en een heel gamma van schakeringen, vooral pasteltinten, verlevendigen de architectuur. De gevels verzoenen traditionele materialen met de nieuwe synthetische producten en plaatsen gladde en glanzende oppervlakken naast ruwere vlakken die het licht vasthouden. De gebouwen worden met kunstwerken opgesmukt: mozaïeken, metalen reliëfs of kleurrijke glasramen van doorschijnend beton.

Dieudonné Lefèvrestraat 1, Brussel-Laken, architect Georges De Hens en ingenieur R. Rooryck, 1958.
 
  Sluiten

In het decennium onmiddellijk na de oorlog verviel de architectuur in een herhaling van de oude stijlen. De moderne architectuur bleef een randverschijnsel. De pioniers moesten een onuitputtelijke verbeelding tentoonspreiden om het heersende conformisme en de afkeuring van de publieke opinie te bestrijden.

Aan het einde van het decennium doet zich een ommekeer voor en wordt de moderniteit alomtegenwoordig. Het beeld van de Amerikaanse stad wint terrein en brengt een ware bouwwoede op gang. Uiteindelijk begint ook de moderne architectuur makkelijke successen te boeken en vervalt ze zelf in een zeker conformisme.
De Kruidtuinlaan, die tot snelweg werd omgevormd kort voor Expo 58. In het midden, het oudste kantoorgebouw in Amerikaanse stijl van Brussel, Koningsstraat 151-153, St-Joost, architect H. Van Kuyck, 1956-1957 (oude prentkaart).
 
  Sluiten

De architectuur van de jaren 1950 en 1960 heeft vandaag een kritiek punt bereikt. Beetje bij beetje vervallen of verdwijnen de gebouwen. De nieuwe materialen, die toen als onverwoestbaar golden, weerstaan de tand des tijds slecht. Maar de grootste vijand van deze architectuur blijft de onverschilligheid, zelfs de minachting, die ze nog altijd bij het grote publiek opwekt. De reden hiervoor zijn de vele banale realisaties die geproduceerd werden en waarin de betere voorbeelden verzinken.

Zoals elders in Europa ontwikkelt zich in het Brussels Gewest een beleid voor de bescherming van de grote naoorlogse werken. Ook de goodwill van eigenaars die overtuigd zijn van de kwaliteit van hun gebouw geeft een doeltreffende stimulans aan het behoud van de architectuur. We moeten ons dringend bewust worden van de waarde van deze bouwwerken om het broze evenwicht waarop hun aantrekkingskracht berust niet te verstoren.

Kantine van het Rijksadministratief Centrum, afgebroken in 2007.
 
  Sluiten